Η Δυτική Μακεδονία βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της μετάβασης της ΕΕ προς την πλήρη απολιγνιτοποίηση, παρουσιάζοντας νέες προκλήσεις και ευκαιρίες που απαιτούν άμεση ανταπόκριση.
Για πολλές δεκαετίες, η ανάπτυξη της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας στηρίχτηκε στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας μέσω της αξιοποίησης των λιγνιτικών της κοιτασμάτων, πράγμα που συνέβαλε σημαντικά στην οικονομική ανάπτυξης της περιοχής, αλλά και όλης της χώρας. Ο εξηλεκτρισμός της Ελλάδας ξεκίνησε το 1956 με βασικό μοχλό την εξόρυξη λιγνίτη στη Δυτική Μακεδονία. Έτσι, σταδιακά δημιουργήθηκε στην περιοχή ένα από τα μεγαλύτερα λιγνιτικά κέντρα στον κόσμο.
Ωστόσο, μέσω της επιστημονικής έρευνας αποδείχτηκε ότι η καύση του λιγνίτη έχει σημαντικές επιπτώσεις στην κλιματική αλλαγή. Έτσι, λοιπόν η μείωση της εξάρτησης σε αυτή τη μορφή παραγωγής ενέργειας, μέχρι την ολική της παύση, κατέστη στόχος ζωτικής σημασίας, δημιουργώντας παράλληλα την ανάγκη για αναθεώρηση του υπάρχοντος παραγωγικού μοντέλου της Δυτικής Μακεδονίας και της ευρύτερης περιοχής.
Η μετάβαση της περιοχής σε μια νέα εποχή μετά τον λιγνίτη είναι ένα θέμα που έχει μεγάλη σημασία για τη χώρα και υποστηρίζεται οικονομικά από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης και εθνικούς πόρους, καθώς επίσης και από την ενεργοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων.
Στην κρίσιμη αυτή περίοδο, ιδρύθηκε το Ινστιτούτο Ενεργειακής Ανάπτυξης και Μετάβασης στη Μεταλιγνιτική Εποχή, με στόχο να συμβάλλει στο μετριασμό των δυσμενών οικονομικών συνεπειών μέσω της επιστημονικής έρευνας, αλλά και να διασφαλίσει μια ομαλή, συμπεριληπτική μετάβαση που δεν αφήνει κανέναν πίσω. Η διασφάλιση μιας κοινωνικά δίκαιης μετάβασης στη μεταλιγνιτική εποχή είναι κρίσιμη για την περιοχή, ώστε να βρει τρόπους να ξεπεράσει την ιστορική εξάρτησή της από την ανάπτυξη που κινείται από το λιγνίτη. Παρά το εξελισσόμενο ενεργειακό τοπίο, η Δυτική Μακεδονία διαθέτει τα απαραίτητα στοιχεία για να διατηρήσει τη θέση της ως ενεργειακός πυρήνας της χώρας, ακόμα και μεταξύ μειωμένων ή απουσιαζουσών δραστηριοτήτων λιγνίτη.
